PRESENTACIÓN CONCURSO LITERARIO COUSAS. IES FELIX MURIEL.  FEBREIRO 2024

Xosé Ricardo Losada

Cando Sofía me contou o proxecto deste premio literario dedicado a Castelao levei unha enorme alegría. Tanto pola brillante iniciativa de facelo sobre unha das ideas máis orixinais que tivo, Cousas, como, sobre todo, pola alegría que el mesmo levaría sabendo que os mozos e mozas da súa vila natal seguen recordándoo e seguen convencidos de que merece outra homenaxe máis. E digo outra homenaxe máis, non no sentido en que algúns adoitan dicir que tanto Castelao farta, senón no sentido en que tiven que escribir hai pouco nun libro persoal que Calquera agradecemento a Castelao sábeme a pouco. E deberíanos saber a pouco a todos os galegos e galegas. Castelao e Rosalía deberan ser dúas compañías inescusables, e algún día inconscientes, das nosas vidas.

Tamén por razóns persoais, no último ano volvín ler o Sempre en Galiza, o epistolario, toda a obra literaria, o Diario de 1921, e a voluminosa biografía escrita por Miguel Anxo Seixas. E pódovos dicir que cada páxina que lin volveu ser para min unha sorpresa, unha conmoción, unha revelación. Como non temos moito tempo e non quero estenderme, escollerei catro razóns para xustificar o que estou dicindo, lidas de menor a maior importancia:

Primeira. Castelao tivo un espírito renacentista en canto á dedicación, e á dedicación cun enorme talento, a diferentes modalidades artísticas e creativas. Mesmo inventou un xénero, o de Cousas, absolutamente xenial. En contra do que eu pensaba por prexuízos filosóficos da época á vosa idade, Castelao é un escritor dun enorme talento. Cun mérito que moi poucos narradores do mundo poden mostrar, pois é algo que en calquera obradoiro de escritura rexeitan. Escribiu cunha mensaxe política, no bo sentido da palabra, moi explícita.

Segunda. Castelao prestixiou o humor. E prestixiouno porque sabía que o humor descubre por onde coxean as cousas. E porque sabía que o humor é unha arma política e ideolóxica ineludible para unha alma verdadeiramente democrática. O humor que nace do pobo galego e que, necesariamente, debe volver ao pobo galego.

Terceira. Castelao tivo un espírito político humanista e universalista que, para que non se perdese nun idealismo de salón, soubo converter nun compromiso concreto e razoable e sólido cos seres humanos, no seu caso os galegos e as galegas, que o rodeaban, sobre todo, pero non só, cos perdedores da historia. E sempre, mesmo nas súas declaracións máis nacionalistas, sen perder de vista o proxecto humanista. Se quitan da miña obra e da miña vida o que ten de galego e de humano, fartouse de dicir, e de facer, non queda nada.

Cuarta. En canto á coherencia ética dos seus principios e da súa vida, Castelao é unha figura á altura de personaxes tan coñecidos a nivel mundial como Gandhi ou Nelson Mandela. Non creades que é unha esaxeración. Pode selo a nivel da repercusión que tiveron ou da transcendencia pública das súas loitas, pero non o é en canto ao enorme sacrificio persoal, mesmo en termos de saúde, que tivo que pagar para poder loitar por, non só unha, senón moitas causas xustas. Só direi unha cousa para xustificalo. É un dos poucos políticos do século XX que non renunciou aos seus principios éticos na súa acción política cotiá.

Si. Calquera agradecemento a Castelao sábeme a pouco. Menos o deste concurso que os mozos e mozas do Félix Muriel, e algunha discreta profesora, estades facendo hoxe público.

Cousas nace como un certame artístico para que a xente nova se lembre de Castelao